برج خلیفه بلندترین ساختمان جهان و یکی از معروفترین جاهای دیدنی دبی است که ساخت آن ۶ سال به طول انجامید و در چهار ژانویه ۲۰۱۰ افتتاح شد. این سازه بتنی که ۸۲۸ متر ارتفاع دارد، اولین تلاش در تاریخ جهان برای سازهای با این ارتفاع بوده است و در نتیجه طراحان و مهندسان از بهترین و جدیدترین فناوری و طراحی سازه برای آن استفاده کردهاند. این برج غولپیکر، نمونهای بیبدیل از برتری معماری را به رخ دنیا میکشد. با توجه به عظمت ساختمان برج، تعجبآور نیست که بسیاری آن را به یک شهر عمودی توصیف میکنند که صدها آپارتمان خصوصی، هتل، یک سالن بدنسازی بزرگ، استخر، رستورانهای متعدد و حتی مسجد را در خود جای داده است. طراحی این برج ۱۶۳ طبقه با تلفیق تاثیرات فرهنگی و فناوری مدرن همراه بود تا سازهای با بهترین عملکرد در شرایط آبوهوایی دبی ساخته شود. برای آشنایی بیشتر با برج خلیفه، با ما همراه باشید.
برج خلیفه در ابتدا با نام برج دبی شناخته میشد؛ اما در زمان افتتاح رسمی آن در سال ۲۰۱۰ به برج خلیفه تغییر نام پیدا کرد. کلمه «خلیفه» از نام شیخ خلیفه بن زاید آل مکتوم، حاکم ابوظبی و امارات متحده عربی گرفته شده است. در زمان ساخت برج خلیفه و دیگر پروژههای عمرانی در دبی، بحران اقتصادی باعث شد که کارهای ساختوساز در آستانه تعطیلی قرار بگیرند. در این زمان سخت، ابوظبی بود که به کمک دبی رفت و همین موضوع دلیل اصلی تغییر نام برج به حساب میآید.
دولت دبی تصمیم به ساخت بلندترین ساختمان جهان گرفت و اهداف متفاوتی را دنبال میکرد که در ادامه به برخی از آنها اشاره میکنیم:
۱. دبی میخواست گردشگری را به دومین صنعت امارات تبدیل کند تا وابستگی به تجارت نفت کاهش یابد.
۲. ساخت برجی با این عظمت میتوانست هویت شهر و شهرت آن را تا حد زیادی در جهان بهبود بخشد و توجه جهان را به خود جلب کند.
۳. عنوان بلندترین ساختمان جهان را به خاورمیانه بازگرداند؛ همان طور که هرم بزرگ جیزه در مصر برای بیش از ۴,۰۰۰ سال این عنوان را در اختیار داشت.
۴. حاکم دبی یک بار در توییتی گفته بود که ایده ساخت برج خلیفه در زمان بازدید از ساختمان امپایر استیت در شهر نیویورک در چند دهه در ذهنش ایجاد شد؛ سازهای که در آن زمان بلندترین ساختمان جهان محسوب میشد. او که عمیقا تحتتاثیر این سازه قرار گرفته بود، به فکر ساخت بلندترین سازه جهان در سرزمین خود افتاد.
برج خلیفه توسط «آدریان اسمیت» (Adrian Smith) از شرکت معماری اسکیدمور، اوینگز، مریل (SOM) در شیکاگو طراحی شده است. پروژههای قابلتوجه دیگری مانند برج جین مائو، مرکز گرینلند ووهان در چین و برج جده در عربستان نیز در کارنامه کاری او به چشم میخورند.
«شرکت اعمار» ( Emaar Properties) که یک شرکت املاک و مستغلات محلی است، توسعهدهنده این پروژه بود. این شرکت بهعنوان یکی از بزرگترین توسعهدهندههای املاک در امارات متحده عربی، توسعه بسیاری از آسمانخراشهای دبی را در دست داشته است و اکنون روی بلندترین سازه بعدی جهان موسوم به «برج کریک دبی» کار میکند. سامسونگ کانستراکشن، زیرمجموعه گروه سامسونگ، پیمانکار ساخت برج خلیفه بود. پیمانکاران دیگری که به ساخت برج کمک کردند، شامل گروه بلژیکی «Besix» و گروه امارتی «Arabtec» بودند؛ ضمن اینکه «شرکت ساختوساز ترنر» (Turner Construction Company) بهعنوان مدیر پروژه انتخاب شد.
برج خلیفه بهطور عمده توسط کارگرانی از جنوب آسیا ساخته شد که به گزارش دیدهبان حقوق بشر، در شرایط بسیار بدی زندگی میکردند و اغلب حقوقی به آنها داده نمیشد. همچنین کارفرمایان، گذرنامه کارگران را نزد خود نگه میداشتند. آنها در شرایط خطرناکی کار میکردند که باعث مرگومیر و جراحت بسیاری از آنها شد.
هر سال نمایش آتشبازی یا نمایش لیزری در برج خلیفه در شب سال نو برگزار میشود که هزاران نفر را جذب میکند؛ ضمن اینکه میلیونها نفر همزمان بهصورت آنلاین به تماشای آن مینشینند. علاوه بر این، در برخی رویدادها و جشنوارههای دیگر دبی، از نمایش لیزری روی برج خلیفه استفاده میشود.
برج خلیفه در شهر دبی امارات متحده عربی و در بلوار شیخ محمد بن راشد یک، درست کنار دبی مال قرار دارد. در واقع این جاذبه دیدنی در مرکز شهر دبی خودنمایی میکند؛ ناحیهای که در امتداد جاده شیخ زاید واقع شده و یکی از چندین منطقه شهر است که تعداد زیادی آسمانخراش را در خود جای داده است. برج خلیفه در فاصله ۳٫۳ کیلومتری از دریا قرار دارد و با اینکه مناظر طبیعی اطراف آن بهاندازه مارینای دبی وسوسهانگیز نیستند، دریاچهها و رودخانههای دستساز زیادی در اطراف برج وجود دارد که تاحدودی این کمبود را جبران کردهاند.
کار ساخت برج خلیفه در سال ۲۰۰۴ کلید خورد و سازه آن در سال ۲۰۰۵ شروع به بالارفتن کرد. پس از آن ساختوساز برج سرعت بیشتری گرفت و در مدتزمان کمتر از یک سال، ۳۰ طبقه آن ساخته شد. از ژانویه ۲۰۰۷، این برج به آسمانخراش فوقالعادهای تبدیل شد که بیش از ۱۰۰ طبقه آن ساخته شده بود؛ گرچه فقط یک ماه بعد، این برج جایگاه سازهای با بیشترین طبقه در دنیا را از آن خود کرد. این آسمانخراش از برج تایپه ۱۰۱ پیشی گرفت که روزگاری بلندترین سازه جهان بود و تا ژوئیه ۲۰۰۷ بلندترین ساختمان جهان از نظر ارتفاع معماری شد.
با ادامه روند ساختوساز، ارتفاع برج خلیفه، از برج سیرز با ارتفاع ۵۲۷ متر و همین طور برج CN فراتر رفت. اگرچه برج خلیفه تا اینجا به بلندترین سازه جهان تبدیل شده بود، ارتفاع آن همچنان سیر صعودی داشت. در سال ۲۰۰۸ سرعت کار ساختوساز آسمانخراش بهدلیل بحران اقتصادی کاهش یافت و اگر این مشکلات مالی نبود، برج خلیفه احتمالا تا پایان سال ۲۰۰۸ تکمیل میشد.
ضمن اینکه مشکلاتی در رابطه با دکوراسیون سنگ مرمر، کفپوش، سیستم بهداشتی طبقات بالا، شیشههای شکسته و نقاشی دیواری ضعیفی از سلطان عمان وجود داشت. تاریخ پایان کار دوم دسامبر ۲۰۰۹ اعلام شد که در نهایت این امر در چهار ژانویه ۲۰۱۰ اتفاق افتاد.
کل پروژه ۱٫۵ میلیارد دلار هزینه داشت که یک میلیارد دلار آن صرف برج شد؛ هزینهای که برای ساختمانی با این ارتفاع زیاد نیست و حتی بسیاری از ساختمانهای ۳۰۰ متری در شهرهای آمریکا حدودا به همین اندازه هزینه برمیدارند.
برج خلیفه دارای کاربردهای مختلفی است که از آن جمله میتوان به بخشهای اداری، مسکونی، هتل، رستوران، سکوی تماشا و ارتباطات اشاره کرد.
طبقه ۳۹ و طبقات زیرین برای هتل آرمانی استفاده میشود؛ طبقات ۳۹ تا ۱۰۸ عمدتا بهعنوان بخشهای مسکونی به کار میروند که درمجموع شامل ۹۰۰ آپارتمان شخصی میشوند که بنا به گفته مسئولان برج، فقط در عرض هشت ساعت از آغاز فروش، تمامی واحدها فروخته شدند. این آپارتمانها شامل استودیوها و سوئیتهای یک، دو، سه و چهار خوابه هستند. برج خلیفه دبی دارای مجموعه وسیعی از امکانات رفاهی و خدماتی است که تجربهای بینظیر از سبک زندگی را برای ساکنان و مهمانان فراهم میکند. لابیهای اختصاصی اسکای در طبقات ۴۳، ۷۶ و ۱۲۳ شامل پیشرفتهترین امکانات تناسب اندام، استخرهای سرپوشیده و روباز، جکوزی و اتاق سرگرمی برای دورهمیها و رویدادها است.
طبقات بالاتر از ۱۰۸ تا ۱۵۴ به فضاهای اداری اختصاص دارند؛ به استثنای طبقات ۱۲۴، ۱۲۵ و ۱۴۸ که سکوی تماشا برای گشتوگذار عمومی هستند. همچنین یک رستوران در طبقه ۱۲۲ فعالیت میکند. طبقات بالای ۱۵۴ تا ۱۶۳ همگی برای تاسیسات سازه در نظر گرفته شده است. استخرهای برج در طبقات ۴۳ و ۷۶ قرار دارند.
تعداد طبقات بهحدی زیاد است که از طبقه همکف تا طبقه ۱۶۰ درمجموع ۲,۹۰۹ پله وجود دارد. با اینکه تعداد طبقات برج را عموما ۱۶۳ طبقه معرفی میکنند؛ اما سازهای به ارتفاع ۸۲۸ متر نمیتواند فقط همین تعداد طبقه را داشته باشد. در واقع، طبقات بالای ۱۶۳ تا زیر منار مخروطی که مسکونی نیستند و برای بخش تاسیسات به کار نمیروند، شامل ۴۶ طبقه میشوند و بنابراین، از نظر فنی ساختمان دارای ۲۰۹ طبقه است. اطراف برج در روی زمین با آبنماها، فضای سبز و خیابانهای عریض مناسب برای پیادهروی احاطه شده است.
طراحی داخلی بخشهای عمومی در برج خلیفه نیز توسط شرکت معماری اسکیدمور، اوینگز، مریل (SOM) و به سرپرستی «نادا آندریک» (Nada Andric) انجام شد. در فضای داخلی از شیشه، فولاد ضدزنگ و سنگهای تیره صیقلی همراه با کف تراورتن نقرهای، دیوارهای گچبری ونیزی، فرشهای دستباف و کفپوش سنگی استفاده شده است. فضای داخلی با الهام از فرهنگ محلی بوده؛ در عین حال که به این سازه بهعنوان نماد و اقامتگاهی جهانی نگاه شده است.
«رستوران اتمسفر» (At.Mosphere) در طبقه ۱۲۲ برج خلیفه و ارتفاع ۴۴۲ متری از سطح شهر قرار دارد و با سه فضای لوکس غذاخوری از مهمانان خود پذیرایی میکند.
از لحظهای که وارد آسانسور سریع برج میشوید تا زمانی که پشت میز کنار پنجره با چشمانداز مرکز شهر دبی و دریا مینشینید، تجربهای فراموشنشدنی برایتان رقم میخورد. این رستوران با منوهای نوآورانه و استفاده از بهترین مواد اولیه و ۲۰ سال تجربه سرآشپز «جروم لاگارد» (Jerome Lagarde)، وعده غذایی بهیادماندنی را برایتان تضمین میکند. رستوران اتمسفر از هفت صبح تا دو صبح روز بعد آماده پذیرایی از مهمانان است.
«رستوران آرمانی امل» (Armani Amal) مکانی عالی برای چشیدن طعم غذاهای تند و پرادویه هندی است. سرآشپزهای این رستوران از دستورهای غذایی هندی استفاده کرده و غذاهای گیاهی و غیرگیاهی را به شکلی جدید ارائه میکنند. هنگام صرف غذا میتوانید از چشماندازه فواره دبی نهایت لذت را ببرید.
در «رستوران ایتالیایی آرمانی» (Armani Ristorante) امکان صرف غذاهای اصیل ایتالیایی برای شما وجود دارد. اگر بهدنبال یک تجربه غذایی مجلل هستید، حتما سری به این رستوران بزنید که غذاهای کلاسیک ایتالیایی را با کمی تغییروتحول بازآفرینی کرده است و ترکیبی از طعمها را در دهان شما ایجاد میکند.
«رستوران آرمانی هاشی» (Armani Hashi) یکی از بهترین رستورانهای دبی است که غذاهای ژاپنی خوشمزه را سرو میکند. فضایی دنج با مبلمان شیک و موسیقی زنده، محیطی عالی برای چشیدن غذاهای ژاپنی است که بهندرت در خارج از ژاپن یافت میشوند. سرآشپزها با مدرنکردن غذاهای کلاسیک، طعمهای متفاوت و جدید عرضه میکنند.
«رستوران آرمانی دلی» (Armani Deli) غذاهای خوشطعمی از نقاط مختلف قاره اروپا را سرو کرده و شما را تشویق میکند تا انواع طعمها را بچشید. این رستوران با حسوحال کلاسیک، فضای داخلی تکرنگ و بافتهای براق به استقبال شما میآید و لذت صرف غذا با منظره فواره دبی را نصیبتان میکند.
در «رستوران مدیترانهای آرمانی» (Armani Mediterraneo) از غذاهای یونانی و اسپانیایی تا خاورمیانهای و غیره پیدا میشود. سرآشپزهای بااستعداد رستوران، غذاهای فوقالعاده لذیذی تهیه میکنند که انتخابی معرکه برای وعدههای صبحانه، ناهار و شام هستند.
لانژ برج خلیفه در طبقات ۱۵۲، ۱۵۳ و ۱۵۴ قرار دارد و از همین رو، مرتفعترین سالن لانژ در جهان به حساب میآید که امکان صرف صبحانه، چای و نوشیدنی با چشماندازهای سورئال را برای علاقهمندان فراهم میکند.
چه کسی نمیخواهد از ارتفاع ۵۸۵ متری به شهر دبی نگاهی بیندازد، با تلسکوپ روی بناهای مختلف زوم کند یا از تراس بیرونی منحصربهفرد به تماشای طلوع یا غروب آفتاب بنشیند؟
انتخاب لانژ طبقه ۱۵۴ با چهار تجربه متفاوت همراه است. در اینجا میتوانید طلوع آفتاب را تماشا کرده و صبحانهتان را در میان ابرها میل کنید یا ضمن نوشیدن چای، از غروب آفتاب لذت ببرید. اگر میخواهید تجربه پرزرقوبرق و پر از حباب داشته باشید، بهسراغ «Bubbly Sundowner» یا «Bubbly under the stars» بروید. هر تجربه در نوع خود منحصربهفرد است؛ زیرا در هر بازه زمانی حسوحال متفاوتی خواهید داشت.
در داخل لانژ با راهپله بزرگ، پنجرههای کف تا سقف، مبلمان لوکس و آبنماهای شیک مواجه خواهید شد. در تراس خیرهکننده آن که در فضای باز قرار دارد، میتوانید سلفی بگیرید و از مناظر بیبدیل افق دبی لذت ببرید.
باشگاه برج با ۶,۳۲۰ متر مربع مساحت، مکانی عالی برای تناسب اندام و سلامتی در دبی است که چشماندازهای پانوراما از مرکز شهر دبی را پیش روی مهمانان میگذارد. این باشگاه شامل پنج سطح میشود که یک سطح آن منحصرا به بانوان اختصاص دارد.
باشگاه بدنسازی: مراکز تناسب اندام، فضاهای تمرین مطلوبی را برای علاقهمندان به ورزش ارائه میدهند و دارای تجهیزات پیشرفته و کاملا قابل تنظیم هستند. کلاسهای آمادگی جسمانی گروهی نیز برای افراد عضو و غیرعضو وجود دارد. در این بخش میتوانید از استخر سرپوشیده یا روباز شیک زیر نور آفتاب استفاده کنید. برای بانوان، طبقهای اختصاصی شامل سالن بدنسازی مجهز، کمد و دسترسی به امکانات اسپا در نظر گرفته شده است.
استخر و غذاخوری روفتاپ: بهشتی خلوت با پسزمینه فواره دبی را میتوانید در برج خلیفه تجربه کنید. این مکان شیک با تختهای راحتی مجلل، غذاهای وسوسهانگیز و نوشیدنیهای خوشطعم، محل مناسبی برای استراحت و تفریح است.
اسپا: اسپا در دو طبقه مجزا برای بانوان و آقایان ارائه میشود که با سونا، اتاق بخار و دوش تجربه (ترکیب جلوههای مختلف آب مانند باران گرمسیری، مه، آبشار موسمی، موسیقی و عطر) مجهز شده است. متخصصان طیف گستردهای از درمانهای آرامشبخش و جوانسازی بدن، ماساژ و صورت را برای مهمانان انجام میدهند.
برج خلیفه در ابتدا قرار بود یک برج مسکونی باشد و به همین دلیل، طرح اولیه آن بر اساس برج مسکونی «Samsung Tower Palace 3» در کره جنوبی شکل گرفت.
آدریان اسمیت اولین طراحی از قسمت بالای ساختمان را نپسندید و ۲۷ طبقه جدید و یک منار آلومینیومی به بالای آن اضافه کرد. همچنین دکل ارتباطات تلویزیونی و رادیویی در سال ۲۰۰۷ به برج افزوده شد.
برج خلیفه که از بتن مسلح و روکش شیشهای ساخته شده، از سه عنصر تشکیل شده است که در اطراف یک هسته مرکزی قرار گرفتهاند. این سازه ابتدا از روی یک سطح صاف بالا میرود و سپس در هر طرح مارپیچی، عقبنشینیهایی دارد که باعث میشود، حجم برج بهتدریج کاهش یابد. هسته مرکزی در نقطه نهایی سازه بیرون میزند و بهشکل منار ظاهر میشود.
ساخت این برج ۲۸۰ هزار متر مربعی با سرعت نسبتا زیادی پیش رفت؛ بهطوری که از گودبرداری تا ساخت طبقه پنجاهم آن در مدتزمان دو سال انجام شد و کل مراحل آن تا افتتاح رسمی و بهرهبرداری ۶ سال طول کشید. مراحل ساخت و تکمیل برج خلیفه به این ترتیب بود:
برج خلیفه امارات بر اساس طرح شبدر طراحی شده است، بهطوری که برج از بالا بهصورت حرف «Y» دیده میشود. در اصل، این شکل با الهام از گیاهی بیابانی به نام «هایمنوکالیس» بوده است که با افزایش ارتفاع، سطح مقطع آن بهتدریج کاهش مییابد. شکل Y به پایداری ساختمان کمک میکند. برج جده نیز که در حال ساخت است، بر اساس آن طراحی شده است و این شکل را میتوان در سازههای دیگر مانند برج CN و مرکز گرینلند ووهان مشاهده کرد.
در حقیقت، این طرح بیشتر برای هتلها و اقامتگاهها مناسب است؛ جایی که مناظر بیرونی باید بسیار مورد توجه قرار بگیرند و طراحی بهشکل Y میتواند چشماندازهای فوقالعاده وسیعی را برای ساکنان آن فراهم کند. به همین دلیل است که طبقات پایینتر از طبقه ۱۰۸ که شکل Y در آن بیشتر مشهود است، برای هتل و اقامتگاه استفاده میشود و قسمت بالایی که تقریبا بهشکل دایرهای تبدیل میشود، به ادارات اختصاص دارد؛ جایی که افراد در آنجا کار میکنند و باید تمرکز خود را روی کارشان قرار دهند، نه مناظر اطراف!
علاوه بر مزایای زیباییشناختی و عملکردی Y، این طرح مارپیچی برای شکلدادن به هسته ساختاری برج خلیفه استفاده شده است. طرح مذکور به کاهش نیروی باد روی برج و همچنین ساده نگهداشتن سازه و تقویت آن کمک میکند. هر بال Y شامل هسته بتنی با عملکرد بالا و ستونهای محیطی میشود که از طریق یک هسته مرکزی ۶ ضلعی، سایر بالها را تقویت میکند. همین امر باعث شده است که برج خلیفه از نظر پیچشی بسیار محکم باشد. با وجودی که در طراحی نمای ظاهری برج خلیفه از گیاه هایمنوکالیس الهام گرفته شده است؛ معماری اسلامی و مسجد جامع سامرا نیز نقش بسزایی در طراحی نهایی داشتهاند. به این ترتیب، معماری منحصربهفردی به وجود آمد که علاوه بر زیبایی، در دفع فشارهای جانبی ناشی از وزش باد موثر عمل میکند.
بهطور کلی، هندسه دقیقی در برج اعمال شده است تا همه عناصر ستون و هسته مرکزی را تراز میکند. دیوارهای راهرو از هسته مرکزی تا نزدیک انتهای هر بال امتداد مییابند و به دیوار ضخیمی ختم میشوند. دیوارهای راهرو و دیوارهای ضخیم دستبهدست هم میدهند و پوشش مقاوم خوبی در برابر باد ایجاد میکنند.
در طبقات تاسیسات، از دیوارهای نگهدارنده استفاده شده است تا ستونهای محیطی را به سیستم دیوار داخلی متصل کنند؛ به این ترتیب، ستونهای محیطی میتوانند به مقاومت بار جانبی سازه کمک کنند. بنابراین، تمام بتن عمودی برای تحمل بارهای گرانشی و جانبی استفاده میشود و این برج از نظر پیچشی و حرکت به طرفین، بسیار مقاوم و محکم عمل میکند.
همین طور که سازه برج بهصورت مارپیچی بالا میرود، بالها عقبنشینی میکنند که در نتیجه صفحههای کف متفاوتی به وجود میآید. این عقبنشینیها با شبکه برج سازماندهی میشود؛ بهنحوی که پلکانیشدن ساختمان از طریق ترازکردن ستونهای بالا با دیوارهای پایین محقق شده است تا مسیر بار هموار شود. همچنین در اثر عقبنشینیها، عرض متفاوتی برای هر صفحه طبقه ایجاد میکنند. بهعبارتی در هر عقبنشینی، عرض ساختمان تغییر میکند و این مزیت پلکانیشدن نمای سازه، باد را گیج میکند. در نتیجه گردبادها هرگز نمیتوانند بهخوبی با هم ادغام شوند؛ زیرا باد در هر طبقه با شکل متفاوتی از ساختمان برخورد میکند.